Ο ΜΥΛΟΣ ΤΟΥ ΓΛΑΡΟΚΑΒΟΥ

 Όσοι κάνουν τη διαδρομή από το Παλιούρι προς την Καψόχωρα και είναι ιδιαίτερα παρατηρητικοί μπορούν να προσέξουν στην πάνω πλευρά του δρόμου, στα δυτικά δηλαδή, πίσω από τα ξενοδοχεία και τις παραθεριστικές κατοικίες  έναν ανεμόμυλο. (βίντεο στο Youtube).
Αν και είχα περάσει πολλές φορές το δρόμο αυτό ανακάλυψα το μύλο τη δεκαετία του 1990 (δηλαδή δεν τον «ανακάλυψα» εγώ, αλλά τέλος πάντων). Τον επισκέφθηκα τότε για πρώτη φορά, κάναμε υποθέσεις για επιθέσεις πειρατών και φέτος ξανά.

Στο μεσοδιάστημα είχα ξεχάσει τόσο το μύλο όσο και την επίσκεψή μου. Το 2001 βρήκα δημοσίευση του Ι.Α. Παπάγγελου για την Καψόχωρα και τα πρώτα ιστορικά στοιχεία για την περιοχή. Είναι εντυπωσιακό ότι ο συγκεκριμένος μύλος ανήκει σε ένα από τα πολλά αγιορείτικα μετόχια της Χαλκιδικής και της Κασσάνδρας με ιστορία που ίσως φτάνει στη μεσοβυζαντινή περίοδο.

                       Αρχαία περίοδος
Ξεκινώντας από τα ρωμαϊκά χρόνια, λειτουργούσε στο Γλαρόκαβο αλυκή και πρέπει να υπήρχε οικισμός μεταξύ της αλυκής και της ακτής. Μέρος του καταστράφηκε κατά την αποξήρανση του έλους και τη μετατροπή του σε μαρίνα/ λιμνοθάλασσα. Από τον παλαιοχριστιανικό οικισμό σώζονται μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη του 5^ου αιώνα στο ξωκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής. 

          Το μετόχι της μονής Ιβήρων

Γενική άποψη της λιμνοθάλασσας και του μετοχίου Αντέρ

Κάνοντας ένα άλμα πολλών αιώνων φτάνουμε στα τέλη του 16^ου αιώνα, όταν στην περιοχή είναι οργανωμένο το μετόχι «Αντέρ» της μονής Ιβήρων (ένα από τα τέσσερα της μονής στην Κασσάνδρα). Το μετόχι λειτουργούσε ως αλυκή και πιθανώς πρέπει να συνδεθεί με το παλαιότερο μετόχι «Γεράνη» (η) της ίδιας μονής με ιστορία που φτάνει ως το 1047 ή το 980, όταν αναφέρεται και ο χαμένος (;) σήμερα ναός του Αγίου Ανδρέου. Από την οθωμανική περίοδο και τον 19^ο αιώνα σώζονται και έγγραφα που αναφέρονται στο μετόχι Καραμάν της μονής Ιβήρων, το  οποίο πιθανώς ταυτίζεται με το αναφερόμενο μετόχι. Διαβάζουμε για την εκεί αλυκή του μετοχίου: «του διαληφθέντος μετοχίου αρχίζοντα από της άκρας της εν τη μικρά θαλάσση κειμένης αλυκής διηκούσιν εις τον μετά των συνόρων του χωρίου Παληουρίου συνεχόμενον μέγαν λόφον» και για τα όρια του μετοχίου που περιελάμβανε «χειμαδιά και θέρετρα». Σημειώνω την αναφορά «εις την παλαιάν βρύσιν, κειμένην εν τη επί του αποτόμου κατηφόρου ευρισκομένου λειμώνος άκρα», προφανώς εννοώντας τη σωζόμενη έως σήμερα και ευτυχώς αναστηλωμένη ‘παλιά βρύση’ του Παλιουρίου. Ήδη στην περιοχή υπήρχαν από τον 17^ο αιώνα περίπου η Καψόχωρα (1623) και το Παλιούρι (1596). Επίσης το 1596 αγιορείτικα έγγραφα μιλάνε για τον Γιάννη Χανιώτη (κάτοικο του Καλλίνικου/ αναφέρεται σε χάρτες κοντά στη Χανιώτη). Τα εκτεταμένα έλη της περιοχής αποτέλεσαν για αιώνες πηγή κινδύνου για τους κατοίκους (βλ. και την ανάρτηση:  1914, Από την Καψόχωρα στο Παλιούρι). 

Το Μετόχι Αντέρ (Andir) σε λεπτομέρεια από γερμανικό χάρτη του 1940

                 Η απαλλοτρίωση του μετοχίου και η 'αξιοποίηση' από τον Ε.Ο.Τ.

Το μετόχι Αντέρ της Μονής Ιβήρων απαλλοτριώθηκε τη δεκαετία του 1950. Πιο συγκεκριμένα το 1953 οι εκτάσεις του που έφταναν ως το Παλιούρι και την Αγ. Παρασκευή παραχωρήθηκαν στους Σ.Α.Α.Κ. Παλιουρίου, Αγ. Παρασκευής, Καψόχωρας (Συνεταιρισμοί Αποκατάστασης Ακτημόνων Καλλιεργητών). Έως και τη δεκαετία του 1960 οι αγρότες καλλιεργούσαν την περιοχή αυτή, όταν το 1971 ο Ε.Ο.Τ. απαλλοτρίωσε μέρος της έκτασης για δημιουργία στα έως τότε έλη μαρίνας για τουριστικά σκάφη. Τα έργα δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ, μέρος της εκσκαφής κατακλύσθηκε με θαλασσινό νερό και σήμερα χρησιμοποιείται για ελλιμενισμό μικρών σκαφών αναψυχής. Κατά καιρούς ο

Μακεδονία, 19/9/1972

Ε.Ο.Τ. κατάρτιζε νέα σχέδια αξιοποίησης ή πιο σωστά ολοκλήρωσης των έργων του 1971- 1975 με σκοπό την «ανάδειξη της περιοχής ως διεθνούς προορισμού οικολογικού- φυσιολατρικού τουρισμού». 
Το 1972 ανακοινώνεται κονδύλι 45.000.000 δρχ. για τα έργα στο σχετικό διαγωνισμό και το 1975 νέο κονδύλι 7.500.000 δρχ. Το 1987 εντάχθηκε στα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα το έργο της ανακατασκευής της μαρίνας με κόστος 2.850.000 ECU και το 1997 ο Ε.Ο.Τ. διενήργησε διεθνή διαγωνισμό για την χρήση και εκμετάλλευση της περιοχής της λιμνοθάλασσας/ μαρίνας. Δεν πρόκειται για την έκταση των 1935 στρεμμάτων που ανακοινώνει το 1997 η υπουργός Β. Παπανδρέου για επένδυση 6 δισ. δρχ «για την ανάπτυξη νέων μορφών τουρισμού, όπως κέντρων θαλασσοθεραπείας, αθλητικές εγκαταστάσεις κτλ.», που σχεδιάζεται στο απαξιωμένο Ξενία. Δύο χρόνια αργότερα, το 1999, κυκλοφορεί η είδηση για εκμίσθωση και του ‘Ξενία’ προς 62.000.000 δρχ. (Ριζοσπάστης, 24/1/1999), όπως και το 2002, πάλι χωρίς αποτέλεσμα.

Μακεδονία, 23/2/1971

Ο υγροβιότοπος- λιμνοθάλασσα του Γλαρόκαβου προστατεύεται όπως και η θαλάσσια περιοχή ως το κάμπινγκ λόγω των λιβαδιών του είδους Posidonia oceanica (Ποσειδωνία) .
Η περιοχή παραμένει ευτυχώς αδόμητη, ίσως το μοναδικό κομμάτι της Κασσάνδρας χωρίς καμία κατοικία και κανένα ξενοδοχείο, όπως ήταν το 1970 ή το 1980. Όμως η περιοχή παραμένει δυστυχώς ανεκμετάλλευτη, (σχετικά σε επόμενο).

Όσο για τον μύλο της ιστορίας μας; Βρίσκεται πολύ κοντά στον κεντρικό δρόμο, σε απόσταση περίπου 500 μέτρα και η πρόσβαση γίνεται από ασφαλτοστρωμένο δρόμο με πινακίδες προς ‘Οικισμό Μετοχίου Ιβήρων’ (ανάμνηση της ιστορίας της περιοχής) σε σπαρμένο χωράφι. 

Η διαδρομή προς το μύλο (Google Maps)

Εγκαταλελειμμένος εδώ και πολλά χρόνια ο μύλος αναμένει την πτώση του ή την αναστήλωσή του. Δεν γνωρίζω αν είναι κηρυγμένο μνημείο όπως και θα έπρεπε, ούτε το ιδιοκτησιακό του καθεστώς. Αποκατεστημένος και φωτισμένος όμως θα είναι ένα πολύ ενδιαφέρον τοπόσημο για την περιοχή και οι χιλιάδες τουρίστες που κάνουν καθημερινά κάθε καλοκαίρι τη διαδρομή αυτή θα έχουν μία ευκαιρία να φωτογραφίσουν κάτι, πέρα από παραλίες, μπαράκια και πεύκα. Να φανταστώ αναστήλωσή του και μετατροπή σε πύργο- σημείο παρατήρησης προς το Γλαρόκαβο, την Κέλυφο και το εσωτερικό της Κασσάνδρας; 

Μία οδοιπορική διαδρομή ως τις παρυφές του λόφου Αράπη στα δυτικά; Να οραματιστώ και μία μικρή πινακίδα «Προς Μύλο Μετοχίου Αντέρ Ιβήρων» ή ακόμα και μία ενημερωτική πινακίδα στο μύλο με την ιστορία του; Δεν είναι πολλά τα σημεία στην περιοχή με ιστορία ως τα ρωμαϊκά χρόνια… Ευσεβείς πόθοι ;

 

Ο μύλος του Γλαρόκαβου, η λιμνοθάλασσα, η Κέλυφος και ο Τορωναίος κόλπος

Πηγές:

·       
      Ι. Βασδραβέλλης, Ανέκδοτα φιρμάνια αφορώντα εις τα εν τη Χερσονήσω Κασσάνδρας και αλλαχού της Χαλκιδικής ευρισκόμενα μετόχια, Μακεδονικά, 13, 1973
 Ι.Α. Παπάγγελος, Περί την Καψόχωρα, Κασσάνδρα, χ.χ.
Μ. Λιλιμπάκη, Ι.Α. Παπάγγελος, Οι υγρότοποι της Χαλκιδικής από ιστορικό- αρχαιολογική άποψη, 1995
 Η. Κολοβός, Χωρικοί και μοναχοί στην οθωμανική Χαλκιδική, 2000
Ι.Α. Παπάγγελος, Λιμάνια και σκάλες στην Χαλκιδική κατά τους Μέσους Χρόνους, Medieval ports in north Aegean and the Black Sea, 2013